CÂY PHI LAO CÔNG TRÌNH

Phi lao là giống cây có nguồn gốc từ Australia và những đảo thuộc phía tây Thái Bình Dương, ở Việt Nam nó vốn được biết đến là giống cây có rất nhiều công dụng trong cuộc sống.

Cây phi lao ngoài việc trồng làm vành đai phòng hộ, hiện nay nó còn được xem là một loại cây công trình phổ biến dùng để trang trí đường phố, khu dân cư, các công trình ven biển, công viên, nhà ở,… Nếu bạn đang muốn tìm một loại cây phù hợp cho các công trình gần biển hay bất cứ công trình nào đi nữa thì cây phi lao vẫn luôn là một lựa chọn tuyệt vời.

1. Giới thiệu chi tiết cây phi lao

Tên thường gọi: Xi lau, Dương, Dương liễu…

Tên khoa học: Casuarina equisetifolia.

Đây là loài thân gỗ có hoa thuộc họ Phi lao (Casuarinaceae). 

Nguồn gốc: từ Australia và những đảo thuộc phía tây Thái Bình Dương.

Phân bố: được du nhập vào miền Nam Hoa Kỳ và Tây Phi.

2. Đặc điểm cây phi lao

2.1 Đặc điểm hình thái

- Đây là cây thân gỗ, cao trung bình từ 10 - 15m, có lớp vỏ ngoài màu nâu nhạt, bên phần trong có màu nâu hồng. Thân cây mọc thẳng, chia làm nhiều cành nhánh khá nhỏ, có đốt. Lá cây màu xanh thẫm, cũng tiêu biến thành dạng vảy với kích thước chỉ từ 1 – 2mm

- Cây có cành nhỏ, có đốt, lá tiêu biến thành vảy nhỏ, thường có màu xanh sậm, vào mùa thu thì chuyển sang màu đỏ, có loại cây đột biến thì sẽ xuất hiện lá màu trắng

- Hoa đơn tính gốc, cụm hoa đực mọc vòng, tập trung ở đầu cành, lúc hoa nở thì nhị có màu vàng nâu, nhìn trông giống như cây bị cháy. Hoa cái mọc thành cụm ở giữa ôm sát thân, khi nở hoa tua tủa có màu nâu đỏ thắm trong rất đẹp mắt.

- Qủa thuộc dạng quả kép, khi chín sẽ hóa gỗ, tự phóng thích ra ngoài. Hạt có khả năng tái sinh cao, sống rất khỏe, thích nghi với những vùng đồi cát ven biển.

Về đặc tính sống, phi lao có tốc độ sinh trưởng nhanh, phù hợp với nhiều môi trường sống kể cả môi tường khô cằn, thiếu dinh dưỡng hay nhiều gió ven biển.

2.2 Đặc điểm sinh trưởng

Cây phi lao giống sinh trưởng tốt nhất trên đất cát pha, thường là những vùng ven biển hoặc đồng bằng, nơi có khí hậu ở mức trung bình 24-27 độ C và lượng mưa đều đặn 700 – 2000mm, độ pH 6,5 – 7

Tuy nhiên nếu là đất cát nghèo, dốc tụ hoặc có thành phần cơ giới nhẹ và độ pH đạt 5,5 thì cây vẫn có thể sinh trưởng.

Đối với các khu vực có thành phần đất cơ giới nặng, độ pH 4 đến 4,5 và đất quá khô xấu, đất đồi mỏng thì cây rất khó phát triển và dễ chết.

Mặc dù phi lao là giống cây dễ sống nhưng trong 2 đến 3 năm đầu cây vẫn cần phải được chăm sóc thường xuyên và xới đất nên bạn cần lưu ý điều này để giúp cây sinh trưởng tốt nhất.

>>>xem thêm: cây tùng tháp

2.3 Các giống cây ở việt nam

Hiện nay ở Việt Nam có 4 loài thuộc chi Phi lao (Casuarina Adans) đã được nhập nội từ châu Úc, đó là:

• Phi lao (Casuarina equisetifolia Forst). Cây gỗ lớn, là một trong những cây gỗ trồng rừng và trồng làm cây bóng mát quan trọng của Việt Nam.
• Phi lao cunningham (C. cunninghamiana Miq.). Cây gỗ nhỏ trồng làm cảnh.
• Phi lao junghun (C. junghunian Miq.). Cây gỗ nhỏ, trồng làm cảnh
• Phi lao hoa trần (C. nudiflora Forst.). Cây gỗ nhỏ, trồng làm cảnh.

Trong 4 loài trên chỉ có loài phi lao là cây gỗ lớn, được nhập vào Việt Nam từ rất lâu đời để trồng trên các bãi cát ven biển, còn 3 loài phi kia là cây gỗ nhỏ, mới được nhập nội, để trồng trong làm cảnh các thành phố lớn, thời gian gần đây.

Theo Giáo sư Lâm Công Định, ở Việt Nam. phi lao có 2 chủng: Phi lao trắng và phi lao tía. Phi lao trắng có tỉ lệ quả/hạt là 1/35. Gỗ màu trắng, dác lõi phân biệt rõ, thớ thẳng, gỗ mềm nhẹ, không bền. Phi lao tía có tỉ lệ quả hạt 1/16, gỗ màu hồng, dác lõi phân biệt, gỗ nặng và bền hơn phi lao trắng.

Gần đây, trong quá trình chọn giống ở loài phi lao; nhiều giống phi lao trồng có năng suất cao, chống sâu bệnh tốt đã đã được chọn lọc để trồng làm rừng nguyên liệu cho các nhà máy gỗ dăm. Ven biển Thanh Hoá và Hà Tĩnh đã bắt đầu trồng các giống phi lao cao sản này.

3. Công dụng của cây phi lao

- Vỏ phi lao có chưa tanin. thường đạt khoảng 11 - 18% trong lượng vỏ. Tanin thường được dùng để thuộc da, nhuộm lưới đánh cá.

- Phi lao có thân gỗ cứng, nặng, màu nâu nhạt với các vòng năm rõ, tỷ trọng 0.978, cây dễ bị mối mọt, thường dùng trong xây dừng, trụ mỏ, đóng đồ gỗ, làm cột điện và làm củi. Đây là loại củi tốt nhất trong các loại cây, ngay cả khi tươi củi cũng vẫn cháy tốt. Cành, lá phi laoo rụng dưới rừng là nguồn củi đun chủ yếu của người dân nhiều vùng ven biến.

- Lá cây có nhiều cellulose nên dùng làm bột giấy thô và là nguồn thức ăn tốt cho trâu bò

- Đây cũng là loại cây chắn gió cho đồng ruộng rất phổ biến ở vùng đồng bằng Bắc Bộ và duyên hải miền Trung, gần ffaay một số dự án trồng phi lao ven biến để làm

nguyên liệu giấy và ván dăm đã được tiến hành thử nghiệm ở một số tỉnh vùng Bắc Trung Bộ.

- Phi lao còn được dùng làm thuốc, rễ cây dùng làm thuốc chữa ỉa chảy và lỵ.

- Các cành và thân phi lao chịu cắt uốn tốt nên nó cũng được sử dụng làm cây cảnh, cây bóng mát và cây bonsai

4. Ý nghĩa của cây phi lao

Cây phi lao là biểu trưng của sự kiên cường, mạnh mẽ, dù mưa sa bão táp vẫn hiên ngang phát triển xanh tốt. Ngoài ra, nó còn có thể trừ tà, hóa giải xui xẻo và đem lại bình an cho gia chủ.

5. Kỹ thuật trồng cây phi lao

5.1 Chọn giống

Cách trồng cây phi lao đơn giản nhất thường được thực hiện trong 3 bước cơ bản bao gồm: gieo giống cây, cấy cây vào bầu, cấy cây vào luống để tạo rễ trần và cuối cùng là chăm sóc cây con.

Gieo giống cây

Gieo giống cây được thực hiện trong 60 đến 90 ngày cho đến khi cây con đạt chiều cao từ 10-12cm. Sau đó nhổ cây để cấy vào bầu.

Lưu ý bạn nên hồ dễ bằng dung dịch bùn và phân chuồng hoai pha loãng sau khi nhổ cây để cây có thêm dinh dưỡng khi cấy bầu.

Cấy cây vào bầu

Cây con nên được cấy vào bầu nilon có kích thước tùy thuộc vào thời gian bạn muốn nuôi cây, ví dụ trong 6 tháng kích thước là 8x12cm còn 12 tháng là 15x25cm.

Khi chuẩn bị bầu thì các thành phần trong bầu cần đảm bảo đủ 89% đất cát pha + 10% phân chuồng hoai + 1% super lân theo trọng lượng của bầu. Sau đó tưới ẩm tới đáy bầu trước khi cấy cây giống.

Cấy cây vào luống để tạo rễ trần

Tạo luống cấy cây giống như luống gieo cây và đảm bảo khoảng cách giữa các cây là 20x20cm hoặc 25x25cm.

Sau đó tưới nước đủ ẩm và bứng cây xuống như cấy cây vào bầu.

Chăm sóc cây con

Sau khi gieo cây giống bạn cần phải chăm sóc cây con từ 1 đến 2 tháng đầu theo quy trình gồm: làm dàn che bóng cho cây (bảo đảm cao 0,8-1m, độ che bóng từ 40-50%) và tưới nước đủ ẩm hàng ngày.

Làm cỏ phá váng mặt bầu và mặt luống định kỳ, bón thúc phân chuồng 3-5kg/m2 bằng cách hoà phân với nước và tưới cho cây 1 đến 2 lần trong suốt thời gian nuôi cấy (60 – 90 ngày).

Sau khi cấy 60-90 ngày thì bạn có thể bỏ dàn che. Mọi việc chăm sóc cây được dừng lại trước khi trồng 1-2 tháng.

>>>có thể bạn quan tâm: cây sung cổ thụ

5.2 Các phương pháp nhân giống

Thu hạt từ cây 10 tuổi trở lên (chu kỳ sai quả của phi lao là 2 năm). Quả chín vào tháng 9¬10 khi vỏ quả chuyển từ xanh sang vàng nhạt, một số mắt quả mở ra để tung hạt ra ngoài. Mang quả về vun thành đống, ủ 2-3 ngày cho quả chín đều; mỗi ngày đảo một lần. Khi quả chín đều, phơi 3-5 nắng nhẹ để hạt tách ra. Hong khô hạt 2-3 ngày nơi râm mát. Khi khô đưa vào bảo quản. Thường 30-35kg quả được 1kg hạt. Có khoảng 650.000-700.000hạt/1kg. Tỷ lệ nảy mầm đạt 35-50%. Nếu được giữở nhiệt độ ổn định 5-100C, hạt có thể duy trì khả năng nảy mầm đến 1-2 năm.

Trước khi gieo cần ngâm hạt trong nước ấm (450C) và để nguội dần, sau 10-12 giờ vớt ra cho vào túi vải ủ trong bao tải. Mỗi ngày rửa lại trong nước ấm (30-400C) 1 lần. Khi hạt nứt nanh đem gieo vào khay cát. Sau 8-10 ngày, khi cây mầm cao 2-3cm, nhổ cấy vào bầu. Bầu có kích thước 7-12cm, thành phần ruột bầu 80% đất mặt vườn trộn 20% phân chuồng hoai. Những nơi gần rừng phi lao, hỗn hợp ruột bầu có thể chế biến từ lớp đất mặt của rừng + 1% supe lân. Thời vụ gieo tháng 2-3 và tháng 9-10. Thời gian nuôi cấy trong vườn ươm 4-6 tháng.

Khi ươm ở trong vườn phải tưới đều, trong 3 tháng đầu ngày tưới 1 lần, lượng tưới 4-5 lít/m2. Cây phát triển yếu, lá vàng phải dùng đạm và lân để bón bổ sung. Cây trong vườn ươm cần được che bóng. Độ tàn che thích hợp là 25% ánh sáng tự nhiên.

Cây xuất vườn phải đạt 7-8 tháng tuổi, có chiều cao l – l,20m, đường kính cổ rễ > 1cm.

Ngoài phương pháp tạo cây từ hạt, có thể tạo cây con bằng cành (dân gian thường gọi là lá) theo phương thức nhân vô tính, đặc biệt áp dụng đối với các giống phi lao chịu hạn Trung quốc dòng 601, 701 mà Trạm giống cây trồng Hàm Minh thuộc Trung tâm giống cây trồng Bình Thuận đã thực hiện thành công trong nhiều năm qua.

5.3 Quá trình trồng cây phi lao

Cây thích hợp nhất với đất cát ven biển. Bà con nên lựa chọn vùng trồng Phi Lao có lượng mưa từ 1.500-2.500mm/năm; nhiệt độ trung bình tháng lạnh nhất 15 độC, tháng nóng nhất 26-29 độ C.

Thời vụ trồng: Đối với đất ở vùng đồng bằng bà con có thể trồng vào các vụ xuân, thu. Với các bà con vùng cát chịu ảnh hưởng gió lào trồng vào vụ thu (tháng 9). Bà con chú ý chọn ngày thời tiết tốt (có mưa, không có gió mạnh và nắng hanh). Tùy điều kiện đất đai và thời tiết khi trồng bà con có thể trồng rễ trần hoặc bầu đất. Riêng vùng cát di động và bán di động bắt buộc bà con phải trồng Phi Lao bằng bầu.

Đào hố trồng: Bà con đào hố có kích thước hố trồng 30x30x30cm hoặc 40x40x40cm. Mật độ trồng ở vùng đồng bằng bà con trồng khoảng 3.300cây/ha, ở vùng cát di động 5.000cây/ha. Bà con khi trồng phải chú ý chôn sâu, nện chặt, có thể sâu 1/3 thân cây và nên bón lót bằng phân chuồng hoai hoặc rong biển (theo kinh nghiệm lâm trường Nam Quảng Bình, bón 0,5kg phân rong biển + 50g phân lân vi sinh cho 1 gốc).

6. Kỹ thuật chăm sóc cây phi lao

Quá trình chăm sóc cây phi lao chủ yếu diễn ra trong 3 năm đầu, khi cây còn nhỏ. Một khi cây đã đạt kích thước trưởng thành thì có thể sinh trưởng tốt trong điều kiện tự nhiên, bạn chỉ cần làm cỏ định kỳ là được.

Trong thời gian đầu khi còn trong bầu, bạn tưới đều đặn mỗi ngày một lần, khi tưới chỉ cần làm ẩm đất để tránh ngập úng. Nếu thấy lá cây vàng thì có thể bón thêm phân lân hoặc đạm để bổ sung.

Sau khoảng 3 tháng thì có thể bỏ mái che để cây bắt nắng tốt hơn, sinh trưởng nhanh.

Khi cây phi lao đạt kích cỡ và được trồng ra đất, bạn cần thường xuyên làm cỏ, khắc phục cây đổ ngã, bón phân để đảm bảo cây sống tốt. Sau 3 năm có thể tỉa thưa.

7. Các bệnh thường gặp và cách phòng trừ ở cây phi lao

Hiện nay, đã giám định được 37 loài sâu và 9 sinh vật gây bệnh cho Cây Phi Lao. Các loài sâu gây hại chính thường là: Rệp bông (Icerya purchase), Sâu hại vỏ (Indarbela quadrinotata), Sâu đục thân mình đỏ (Zeuzera coffeae), Sâu kèn dài (Amatissa snelleni). Bệnh hại chính là Bệnh chết lụi cây con (Rizoctonia solani).

Cách trị sâu rệp bông trên Cây Phi Lao

Rệp bông (còn gọi là rầy bông, rệp sáp phấn, rệp sáp giả) cũng là một đối tượng thường xuyên gây hại cho Cây Phi Lao, đôi khi rất trầm trọng. Bà con trồng Phi Lao nếu không phát hiện sớm và áp dụng kịp thời những biện pháp diệt trừ hữu hiệu sẽ gây thất thu rất lớn cho nhà vườn.

Để hạn chế tác hại của rệp bông cần phải áp dụng nhiều biện pháp và phải thực hiện đồng thời trên nhiều loại cây trong vườn, chứ không thể chỉ áp dụng riêng đối với Cây Phi Lao. Vì rệp bông sẽ từ những cây khác trong vườn lây lan trở lại cho Cây Phi Lao một cách nhanh chóng. Sau đây là một số biện pháp chính.

Bà con không nên trồng với mật độ quá dày làm cho vườn bị rậm, không thông thoáng. Bà con cần kết hợp việc làm gốc, bón phân cho cây với việc cắt tỉa bỏ những cành bị sâu bệnh

Bà con dọn sạch cỏ rác, lá cây mục ở xung quanh gốc để phá vỡ nơi trú ngụ của kiến lửa, kiến hội (là những con vật sống cộng sinh với rệp bông, tha chuyển rệp từ nơi này sang nơi khác, từ cây này sang cây khác). Nếu bà con phát hiện trên thân cành có nhiều kiến thì mỗi lần xịt thuốc sâu trừ rệp nên xịt vào cả vào thân cành để diệt kiến; nếu dưới gốc có kiến thì nên xịt thuốc hoặc rải thuốc Basudin hạt, hoặc Rêgnt hạt xuống xung quanh gốc để diệt kiến.

Bà con phải thường xuyên kiểm tra Phi Lao (và cả những cây trồng xen canh) để phát hiện và phun thuốc diệt trừ rệp kịp thời (nhất là vào những đợt cây ra đọt non, lá non, ra bông, ra trái non), không nên để rệp phát triển lây lan ra khắp cây mới phun xịt thì không những cây đã bị ảnh hưởng nặng, tốn kém tiền của, công sức mà hiệu quả diệt rệp cũng sẽ không cao. Bà con, Nếu có điều kiện thì có thể dùng vòi máy bơm nước có áp suất mạnh, xịt trực tiếp tia nước vào chỗ có nhiều rệp bu bám sẽ làm cho rệp bị rửa trôi bớt.

Về thuốc, có thể sử dụng một trong các loại thuốc như Applaud 10WP; Butyl 10WP; Supracid 40EC/ND; Suprathion 40EC; Bitiox 40EC/ND; dầu khoáng DC – Tron Plus 98,8EC… Khi sử dụng, phải đọc hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất có in sẵn trên vỏ bao bì. Bà con muốn tiết kiệm thuốc, công phun xịt và giảm bớt ô nhiễm môi trường chỉ nên phun xịt trực tiếp thuốc vào những chỗ có rệp bu bám (các bộ phận non, bông, trái).

Sâu đục thân mình đỏ (Zeuzera coffeae) gây hại cho Cây Phi Lao

Đặc điểm gây hại: Ngài cái đẻ trứng thành ổ ở chồi non hay nụ của Cành Phi Lao, mỗi ngài có thể đẻ 400 – 2000 quả trứng. Sau khi đẻ 14 – 16 ngày trứng nở thành sâu non. Sâu non rất nhỏ nhưng hoạt động nhanh nhẹn, đục vào cành tăm hay đốt non, ở tuổi 3 đục vào gốc cành, thường phá hại ở cành cấp 1, cấp 2. Sâu non có 6 tuổi, mỗi tuổi 1 lần lột xác, mỗi lần lột xác là một lần di chuyển chỗ ở, do đó sâu có thể phá hại rất nhiều Cành Phi Lao. Sâu đục cành đùn phân ra ngoài nên rất dễ phát hiện. Sâu non khi đẫy sức thì hoá nhộng trong cây, thời gian hoá nhộng 30 – 50 ngày. Những cành bị sâu đục lá héo rũ, khô đi, quả bị hại héo chín ép nên lép. Sâu thường gây hại nặng vào tháng 1-2 và tháng 4-5

Thuốc phòng trừ: bà con có thể dùng những loại thuốc sau; Nitox 30EC (Dimethoate 27% + Cypermethrin 3%) sử dụng ở nồng độ 0,25% – 0,3% (25 – 30ml thuốc + 10ml nước). Nibas (Fenobucarb 50%) sử dụng ở nồng độ 0,30% – 0,35% (30 – 35ml thuốc + 10 lít nước). Bini 58 (Dimethoate 40%) sử dụng ở nồng độ 0,25% – 0,35% (25 –35ml thuốc + 10 lít nước). Bonus 40EC (Chlorpyrifos Ethyl 40%): sử dụng ở nồng độ 0,2 – 0,25%

Bệnh chết lụi cây con (Rizoctonia solani) và cây héo khô

Bệnh do loại nấm Rhizoctonia solani gây hại ở giai đoạn cây con đang sinh trưởng, nấm bệnh khiến cây con bị héo tóp gốc thân, rễ cây bị vàng và thối nhưng lá vẫn còn xanh tươi, sau một thời gian lá mới héo dần và làm cây con chết.

Nguyên nhân chủ yếu do điều kiện độ ẩm cao khiến nấm sản sinh trong lòng đất, ở giai đoạn này cây con còn rất yếu nên dễ nhiễm bệnh khiến cây khó sinh trưởng tốt, thậm chí cây không thể sống được.

Cách phòng và trị bệnh: Bà con trước khi gieo trồng cây con cần xử lý đất trồng thật kỹ. Bà con cần lên luống và vun gốc cao, tạo độ thông thoáng cho đất trồng, tránh để đất bị ẩm ướt hoặc ngập úng. Đặc biệt, bà con chú ý thời điểm khi cây con mới mọc thì cân phun ngừa bằng một trong các loại thuốc Vanỉcide, Anvil, Monceren, Rovral.

Nếu bà con phát hiện mật độ bệnh hại nặng thì cần nhổ bỏ cây bị bệnh và phun luân phiên một trong các loại thuốc vào thân và gốc cây là: Anvil, Bonanza , Rhizoctonia, Bonanza, Hexin, Hinosan, Tilt super, Monceren, Rovral, Propineb (Antracol 70WP) , Pencycuron.