Cây thông và những bí mật chưa được biết tới

Cây thông là loài cây tượng trưng cho mùa Noel và rất quen thuộc với chúng ta. Mỗi lần Giáng sinh tới, người người nhà nhà đều nhớ tới việc trang trí cây thông để đón lễ. Dù vậy, bạn có hiểu rõ về loại cây độc đáo này chứ?

1. Đôi nét đặc điểm về cây thông

Cây thông là loài cây lá kim trong chi Pinus, họ nhà Pinaceae. Loài cây này có tuổi thọ rất cao. Sự tồn tại lâu nhất là cây thông Great Basin Bristlecone, cây thông Longaeva hay một loài khác tên là Methuselah, một trong những thông sống lâu đời nhất trên thế giới vào khoảng 4.841 năm tuổi. Chúng được phát hiện ở sâu trong những dãy núi White của California.

Cây thông có nguồn gốc từ vùng Bắc bán cầu, hiện đã phát triển rộng sang phần lớn các vùng ôn đới và cận nhiệt đới. Tại Việt Nam, cây thông được phân bố đều tại Bắc Bộ và Tây Nguyên.

Cây thông là loài cây thân gỗ, chiều cao từ 30-35m và là giống cây sống lâu năm. Những cây thông cổ thụ có thể cao tới 100m và có thể sống thọ tới hàng nghìn năm. Thân cây thẳng và có nhiều nhựa, vỏ thân có màu nâu đỏ và có những vết nứt dọc và sâu. Cành cây mọc đối xứng nhau hoặc theo vòng xoắn tạo thành các tán lá to, rộng và đều tăm tắp.

Lá thông có hình dáng kim, màu xanh thẫm và cứng. Một chiếc lá dài từ 15-25cm, gốc lá có bẹ hình vảy, đầu lá sắc nhọn. Cây thông có cả nón đực và nón cái trên cùng một cây. Các nón đực nhỏ, dài từ 1 – 5cm và chỉ xuất hiện trong một thời gian ngắn, thường vào mùa xuân và rụng ngay sau khi chúng rụng phấn. Các nón cái sau khi thụ phấn từ 1-3 năm sẽ trưởng thành, dài từ 3-60cm. Mỗi nón có nhiều vảy xếp xoắn ốc, trên mỗi vảy có 2 hạt.

Quả thông có hình trái xoan và vỏ cứng. Chúng được hình thành từ các cánh mỏng dài 1,5-2cm, mọc đối xứng nhau và xếp đều. Quả thông phát triển bình thường trong 1-2 năm, sau đó hóa gỗ. Quả có mùi hương nhẹ nhàng, thường được hái xuống để trang trí.

Cây thông là giống cây có thể sinh trưởng tốt trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt và thích hợp với nhiều loại đất, môi trường khác nhau. Loại cây này ưa sáng hoàn toàn, phát triển rất nhanh nên thường được trồng tại các khu đất rộng, thích ứng được với loại đất chua.

2. Phân loại họ thông

Trên thế giới có khoảng 125 loại thông, tuy nhiên phổ biến nhất có thể kể đến một số loại sau đây:

Thông Đà Lạt

Rừng thông Đà Lạt là một địa điểm du lịch nổi tiếng. Cây thông Đà Lạt còn được gọi là thông 5 lá, chúng được trồng nhiều tại Đà Lạt và Lâm Đồng. Chiều cao của cây trung bình khoảng 35m, cành có 5 lá kim đặc trưng.

Giống thông này nằm trong danh sách những loài cây quý hiếm và cần được bảo tồn. Chúng chủ yếu được trồng để lấy gỗ chứ không có giá trị lấy nhựa.

Thông đỏ

Cây thông đỏ được trồng rải rác tại các huyện Đức Trọng, Lạc Dương, Đơn Dương và thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Đây là một trong những loài thực vật phát triển chậm và sống lâu nhất thế giới. Khi trưởng thành cây có thể cao tới 35m và được coi là một loại “thảo dược vàng” có tác dụng hỗ trợ đẩy lùi các tế bào ung thư. Mặc dù các bộ phận của loài cây này đều có độc nhưng vỏ và lá được chứng minh có chứa một số hoạt chất có ích cho nền y học.

Đây có thể coi là một loại dược liệu cực kỳ quý hiếm, giống thông đỏ này hiện cũng đang nằm trong sách đỏ Việt Nam.

Thông đất

Cây thông đất được trồng nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Thanh Hóa, Tuyên Quang, Lai Châu, Hòa Bình, Hà Giang,… Đây cũng là một loại dược liệu quý có tác dụng rất tốt trong việc phòng ngừa teo não, giúp cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ, đặc biệt là bệnh Alzheimer ở người già.

Cây thông đất là loại cây thân thảo, chỉ cao từ 30-50cm, chúng mọc thẳng từ dưới đất lên rồi rũ xuống. Lá thông nhỏ và có màu xanh trông rất giống những chiếc kim sắc nhọn. Cây có tính hàn và vị đắng, thường được trồng nhiều để sử dụng làm thuốc trị một số bệnh như viêm gan cấp tính, nhức xương, ho mãn tính, tiểu tiện bất lợi,...

Thông đuôi ngựa

Cây thông đuôi ngựa có nguồn gốc từ Hải Nam, Trung Quốc. Chúng cũng có mặt tại Việt Nam và được phân bố tại các tỉnh thành Cao Bằng, Lào Cai, Hà Giang,… 

Cây thông đuôi ngựa là loài cây thân gỗ lớn, được trồng nhiều với mục đích sử dụng gỗ trong vật liệu xây dựng, đồ gia dụng. Ngoài ra, lá thông đuôi ngựa còn có tác dụng trị cảm cúm và huyết áp cao. Nhựa của cây có thể trị viêm mủ da.

Thông ba lá

Cây thông ba lá còn có tên gọi khác là cây xà nu. Loại cây này thuộc dòng cây thân gỗ lớn, ít nhựa, có tán rộng với lá hình kim. Cây được trồng với mục đích lấy gỗ sử dụng trong xây dựng và là nguyên liệu để sản xuất giấy.

Tại Việt Nam, cây thông ba lá được trồng nhiều nhất ở cao nguyên Langbiang. Giống cây này có thể cho nhựa để sản xuất tinh dầu, có tính sát trùng mạnh và thường được dùng làm thuốc diệt khuẩn cho đường hô hấp.

3. Lý giải ý nghĩa của cây thông

Trong phong thủy, cây thông được cho là biểu tượng của sự trường thọ bởi chúng có sức sống mãnh liệt đến hàng ngàn năm. Ngoài ra, với khả năng sinh trưởng tốt trong điều kiện lạnh giá hay giữa trời tuyết trắng mà chúng còn thể hiện sự mạnh mãnh, khả năng chịu đựng và đứng vững một cách hiên ngang, mang ý nghĩa về tinh thần kiên định, vững chắc.

Trong nền văn học, một số nhà thơ còn dùng hình ảnh cây thông để ngụ ý cho bản tính kiên định và khả năng đứng vững trong mọi nghịch cảnh. Không chỉ vậy, cây thông cũng được coi là một biểu tượng của một cuộc hôn nhân vững chãi và bền chặt.

Nhiều người còn tin rằng, đặt cây thông hay một bức vẽ có hình cây thông trong nhà có giúp trấn áp tà khí, thu hút vượng khí và đem lại bình an. Đặt cây thông trên bàn làm việc còn giúp chủ nhân kiên định hơn trong công việc và tiếp thêm sức mạnh, động lực vượt qua mọi khó khăn.

4. Những giá trị mà cây thông mang lại

Cây thông ngoài việc dùng trang trí trong dịp lễ Giáng sinh mà giờ đây, chúng còn rất được ưa chuộng trong nghệ thuật bonsai. Cây thông bonsai không chỉ mang lại vẻ đẹp độc đáo cho ngôi nhà mà còn giúp nâng tầm không gian sống, đề cao giá trị thẩm mỹ.

Ứng dụng phổ biến nhất mà cây thông đem lại chính là giá trị lấy nhựa. Nhựa thông có chứa một lượng lớn axit lambertianic có tác dụng kháng khuẩn, được sử dụng rộng rãi trong công nghệ hóa mỹ phẩm. Chúng còn được sử dụng để điều trị mụn nhọt, vết bỏng hay vết cắt. Không chỉ vậy, nhựa thông còn có khả năng giúp ngăn cản sự phá hoại của các loại mối mọt.

Bên cạnh đó, cây thông cũng là loài cây cho gỗ dùng làm nguyên liệu sản xuất cho ngành xây dựng. Gỗ thông lâu năm thường được dùng nhiều để chế tác bàn, ghế, thớt,... với vân gỗ bóng và đẹp. Gỗ Thông được sử dụng tại Việt Nam đa số là nhập từ các nước Bắc Âu, Liên Xô, Canada và gần đây nhất là Chile. Dòng gỗ này không cứng như các loại gỗ khác nhưng được sử dụng rộng rãi trong sản xuất các sản phẩm đồ gỗ xuất khẩu, chiếm đến 30% các loại nguyên liệu gỗ sử dụng.

Ngoài ra, giá trị lớn nhất mà cây thông đem lại chính là chống lũ lụt và sạt lở đất. Cây thông thường được trồng để phủ xanh đồi trọc, chống chọi với những cơn bão táp, giúp che chắn và bảo vệ những ngôi nhà mỗi khi mùa mưa tới.

Trong nền y học, nhựa và tinh dầu thông cũng mang lại nhiều lợi ích, giúp chữa khỏi một số bệnh.

Hy vọng qua bài viết này, bạn cũng phần nào hiểu rõ hơn về cây thông đầy quen thuộc mà độc đáo này nhé!